Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ ba trên toàn thế giới, gây ra 3,23 triệu ca tử vong vào năm 2019. COPD là nguyên nhân đứng hàng thứ bảy gây ra tình trạng sức khỏe kém trên toàn thế giới. Gần 90% số ca tử vong do COPD ở những người dưới 70 tuổi xảy ra ở các nước có thu nhập thấp và trung bình. Trong đó, hút thuốc lá chiếm hơn 70% số ca COPD ở các nước có thu nhập cao. Ở các nước có thu nhập thấp và trung bình hút thuốc lá chiếm 30–40% số ca COPD và ô nhiễm không khí trong nhà là yếu tố nguy cơ chính.
1. Tổng quan về bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD)
Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) là một bệnh phổi phổ biến gây ra tình trạng hạn chế luồng khí và các vấn đề về hô hấp. Nó đôi khi được gọi là khí thũng hoặc viêm phế quản mãn tính. Ở những người bị COPD, phổi có thể bị tổn thương hoặc bị tắc do đờm. Các triệu chứng bao gồm ho, đôi khi có đờm, khó thở, thở khò khè và mệt mỏi.
Hút thuốc và ô nhiễm không khí là nguyên nhân phổ biến nhất của COPD. Những người mắc bệnh COPD có nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe khác cao hơn. COPD không thể chữa khỏi nhưng các triệu chứng có thể cải thiện nếu người ta tránh hút thuốc và tiếp xúc với ô nhiễm không khí và tiêm vắc-xin để ngăn ngừa nhiễm trùng. Nó cũng có thể được điều trị bằng thuốc, oxy và phục hồi chức năng phổi.
2. Nguyên nhân của bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD)
Một số quá trình có thể khiến đường thở bị thu hẹp và dẫn đến COPD. Có thể có sự phá hủy các bộ phận của phổi, chất nhầy chặn đường thở, viêm và sưng niêm mạc đường thở.
COPD phát triển dần dần theo thời gian, thường do sự kết hợp của các yếu tố nguy cơ:
- Tiếp xúc với thuốc lá do hút thuốc lá chủ động hoặc tiếp xúc thụ động với khói thuốc thụ động;
- Tiếp xúc nghề nghiệp với bụi, khói hoặc hóa chất;
- Ô nhiễm không khí trong nhà: nhiên liệu sinh khối (gỗ, phân động vật, phế phẩm thực vật) hoặc than thường được sử dụng để nấu ăn và sưởi ấm ở các nước thu nhập thấp và trung bình có mức độ tiếp xúc với khói thuốc cao;
- Các sự kiện đầu đời như tăng trưởng kém trong tử cung, sinh non và nhiễm trùng đường hô hấp thường xuyên hoặc nghiêm trọng ở thời thơ ấu ngăn cản sự phát triển tối đa của phổi;
- Hen suyễn ở thời thơ ấu;
- Một tình trạng di truyền hiếm gặp gọi là thiếu hụt alpha-1 antitrypsin, có thể gây ra bệnh COPD khi còn trẻ.
Nên nghi ngờ COPD nếu một người có các triệu chứng điển hình và chẩn đoán được xác nhận bằng xét nghiệm thở gọi là phép đo phế dung, đo lường hoạt động của phổi. Ở các nước thu nhập thấp và trung bình, phép đo phế dung thường không có sẵn và do đó chẩn đoán có thể bị bỏ sót.
3. Cách phòng ngừa bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD)
Bỏ thuốc lá và tránh xa các chất kích thích: Hút thuốc là yếu tố nguy cơ chính của bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. Theo một số nghiên cứu, những người hút thuốc có nguy cơ mắc COPD cao hơn 10 lần so với những người không hút thuốc. Hút thuốc lá thụ động (hít khói thuốc lá) cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. Vì vậy, cách hiệu quả nhất để phòng ngừa COPD là nói không với hút thuốc lá (chủ động và thụ động).
Tránh tiếp xúc với môi trường ô nhiễm: Bụi bẩn, phấn hoa, lông thú, khói nhiên liệu…, là những tác nhân khiến các triệu chứng COPD dễ tái phát. Cần luôn giữ cho không khí ở nơi sinh sống luôn sạch sẽ, thông thoáng.
Thời tiết thay đổi: Những thay đổi về nhiệt độ và thời tiết có thể làm cho các triệu chứng COPD trở nên tồi tệ hơn. Do đó, khi thời tiết trở lạnh, trở gió, hãy che miệng, mũi cẩn thận khi ra ngoài.
Tránh tình trạng nhiễm trùng hô hấp: Nhiễm trùng đường hô hấp rất nguy hiểm đối với những người bị COPD vì nó ảnh hưởng đến phổi và đường hô hấp. Một số yếu tố lây nhiễm, chẳng hạn như cảm lạnh và cúm, có thể làm cho tình trạng khó thở, ho khan và thở khò khè trở nên tồi tệ hơn. Cách tốt nhất để ngăn ngừa COPD là giảm nguy cơ nhiễm trùng. Những người bị bệnh phổi tắc nghẽn nên rửa tay thường xuyên và đảm bảo rằng họ đã được tiêm chủng đầy đủ các loại vắc-xin cần thiết.
Chế độ luyện tập: Người bệnh COPD nên duy trì luyện tập các bộ môn thể thao như đạp xe, đi bộ… ở mức độ trung bình từ 30-60 phút/ngày, tùy theo khả năng. Với bệnh nhân nặng có thể giảm thời gian luyện tập hoặc tập thở bằng cách hít sâu và thở mạnh ra hết sức…
Chế độ dinh dưỡng: người bệnh COPD cần có chế độ dinh dưỡng lành mạnh, ăn đồ loãng, nóng, thức ăn mềm dễ hấp thu. Chế độ ăn cần đủ chất dinh dưỡng và bổ sung thêm nước hoa quả, trái cây, rau xanh. Khi bệnh tái phát hoặc diễn biến nặng thì nên đi khám bệnh ngay.
BSCK1. Nguyễn Hùng Minh
Bác sĩ chuyên khoa nội tổng quát – Phòng khám Đa khoa Cộng Đồng Hỷ Hỷ
Để biết thêm thông tin về Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, cũng như các vấn đề sức khỏe khác, bạn có thể liên hệ Phòng khám Đa khoa Cộng Đồng Hỷ Hỷ theo địa chỉ: 366 Tân Kỳ Tân Quý – Phường Sơn Kỳ – Quận Tân Phú – Tp. Hồ Chí Minh. Hotline: 1900 638 090
